Ból stawów może być lekki lub bardzo silny. Intensywność i charakter bólu stawów zależy od jego przyczyny. Oprócz bólu, częstym objawem chorego stawu jest lekki obrzęk i zaczerwienienie oraz jego ograniczona ruchomość. Aby rozpocząć leczenie w celu wyeliminowania bólu, najpierw należy go zdiagnozować lub ustalić jego przyczynę.
CEL I RODZAJE STAWÓW
Staw jest połączeniem między dwoma kośćmi umożliwiającymi różny zakres ruchów. Niektóre stawy, takie jak bark, umożliwiają większą ruchomość, rotację wewnętrzną i zewnętrzną oraz poruszanie się do przodu, do tyłu i na boki. Inne stawy, takie jak łokieć i palce rąk i nóg, mogą się tylko zginać (zginanie) i rozciągać (wydłużanie). Inne stawy zapewniają stabilność i zmniejszają ryzyko uszkodzenia struktury układu kostnego z powodu długotrwałego użytkowania.
Staw składa się z tkanki łącznej, która obejmuje powierzchnię stawową i torebkę stawową. Inne istotne elementy w funkcjonowaniu stawu to więzadła, ścięgna i mięśnie, gdyż każdy z nich umożliwia stabilność i ruch ludzkiego szkieletu. Stawy pozwalają na optymalne rozłożenie naprężeń mechanicznych i zmniejszenie tarcia podczas ruchu.
Istnieją trzy różne rodzaje stawów:
1. Stawy synowialne (ruchome) pozwalają na swobodny ruch stawu. Posiadają błonę maziową, która wydziela płyn maziowy.
2. Stawy chrzęstne (półścisłe) oddzielają przyległe kości chrząstką stawową lub krążkiem chrzęstnym i są połączone więzadłami stałymi, umożliwiając niewielki zakres ruchu (np. krążkiem międzykręgowym pomiędzy dwoma kręgami).
3. Stawy włókniste (nieruchome) – kości czaszki są przykładem, gdzie cienka tkanka wiążąca oddziela kości, które nie poruszają się.
NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY BÓLU STAWÓW
CHOROBA ZWYRODNIENIOWA STAWÓW
Znana również jako osteoartroza lub artroza. Jest to przewlekła choroba zwyrodnieniowa stawów, druga najczęstsza przyczyna niepełnosprawności fizycznej po chorobie sercowo-naczyniowej. Jest ona głównie spowodowana rozpadem chrząstki stawowej. Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyczy głównie osób starszych, może jednak wystąpić również w młodszym wieku. Czynnikami ryzyka rozwoju choroby zwyrodnieniowej są nadwaga (zwiększa obciążenie mechaniczne chrząstki stawowej), aktywność fizyczna (zbyt wiele powtarzalnych ruchów w związku z określonym sportem), genetyka, hormony oraz urazy. Objawy obejmują pogrubienie lub deformację stawu oraz ograniczony ruch i ból. Ze względu na nasilenie choroby konieczne jest podjęcie działań profilaktycznych przed jej wystąpieniem. Leczenie obejmuje edukację we własnym zakresie, fizykoterapię, leki i zabiegi chirurgiczne.
ŁUSZCZYCOWE ZAPALENIE STAWÓW
jest chorobą przewlekłą, co oznacza, że nigdy nie odchodzi, ale można ją kontrolować za pomocą leków i zmiany stylu życia. Jest to forma zapalenia stawów, która dotyka osoby chore na łuszczycę. Jej zdiagnozowanie nie jest proste, gdyż często jest mylona z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Objawy to ból i sztywność spowodowana stanem zapalnym, które występują rano lub po odpoczynku. Nie jest to jednak zasadą, gdyż mogę one trwać cały dzień. Stawy są obrzęknięte i ciepłe w dotyku.
Zazwyczaj występuje na ścięgnie Achillesa i powięzi podeszwowej stopy. 35% pacjentów z łuszczycowym zapaleniem stawów może mieć zgrubienia palców, tak zwane „kiełbasiane lub daktylowe palce”. Jednym z częstych objawów jest powracające zapalenie przedniego oka. Zazwyczaj leczy się go niesteroidowymi lekami przeciwreumatycznymi, a w gorszych przypadkach stosuje się także leki biologiczne.
REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW
jest przewlekłą chorobą zapalną tkanki łącznej (układ odpornościowy atakuje tkankę chrzęstną), najczęściej atakującą stawy rąk, nadgarstków, barków, kolan i kostek. Najczęściej dotyczy małych stawów na rękach i nadgarstkach po obu stronach ciała. Przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów są nieznane, a ponieważ jest to choroba autoimmunologiczna, podejrzenie pada na czynnik rodzinny i infekcje (wirusowe i bakteryjne).
Przypadłość ta częściej dotyczy kobiet i osób starszych. Charakterystycznym objawem reumatoidalnego zapalenia stawów jest poranna sztywność, która utrzymuje się przez co najmniej pół godziny. Obrzęk i ból stawów utrzymuje się przez co najmniej sześć tygodni przed rozpoznaniem. U 20% pacjentów można zauważyć twarde guzki lub grudki. Reumatoidalne zapalenie stawów z czasem może również mieć wpływ na organy wewnętrzne. Leczenie polega na kontroli zapalenia przy użyciu leków oraz zmianie stylu życia.
TOCZEŃ RUMIENIOWATY
jest chorobą autoimmunologiczną powodującą ból stawów u 90% pacjentów. Oprócz stawów, choroba może wpływać na skórę, nerki, płuca, układ nerwowy, charakteryzując się etapami uaktywnienia i wycofywania. Toczeń dotyczy głównie kobiet w wieku rozrodczym, jest uwarunkowaniem genetycznym oraz czynnikami zewnętrznymi. Objawy mogą być różne, od łagodnych po ciężkie z efektem śmiertelnym.
Objawami są ogólne osłabienie i gorączka. Wczesne objawy choroby dotykają wszystkich stawów, powodując obrzęk, ograniczoną ruchomość, mogą również wystąpić objawy kliniczne zapalenia stawów. Wpływają one nie tylko na skórę i narząd wewnętrzny, ale mogą również prowadzić do depresji. Lekarz musi podjąć ostrożnie decyzję o terapii, a oprócz leków konieczna jest zmiana stylu życia. Można do niej zaliczyć lekką aktywność psychofizyczną, właściwe odżywianie, zapobieganie infekcjom i unikanie ekspozycji na słońce.
DNA MOCZANOWA
to zapalenie stawów (jeden z rodzajów zapalenia stawów) spowodowane przez kwas moczowy, który zaczyna tworzyć kryształy w stawach (w tkankach łącznych, chrząstkach, ścięgnach). Objawami są nagłe ataki silnego bólu, zaczerwienienia i obrzęki stawów. Choroba zaczyna się zazwyczaj od silnego bólu, zaczerwienienia i obrzęku kciuka. Ból jest tak silny, że nawet leżenie na łóżku może być nie do zniesienia.
Zaczerwienienie i ból mogą rozprzestrzeniać się na kostkę i dolną część nogi, ograniczając tym samym mobilność. Schorzenie to najczęściej dotyka mężczyzn w wieku 40-50 lat oraz kobiety w okresie menopauzy. Przyczyną jest czynnik genetyczny i nadmierne spożycie pokarmów bogatych w białko. Leczy się go lekami przeciwzapalnymi. Najważniejsze jest jednak to, aby zmienić nawyki żywieniowe i utrzymać optymalną wagę.
BORELIOZA
Ból stawów jest jednym z wielu możliwych objawów boreliozy. Początkowym objawem jest specyficzne zaczerwienienie (rumień wędrujący), które pojawia się zazwyczaj w tydzień lub dwa po ugryzieniu kleszcza. Bakteria Borrelii rozprzestrzenia się od początkowego rumienia na inne tkanki poprzez układ limfatyczny lub krwiobieg, wpływając w ten sposób na skórę, mięśnie, układ nerwowy i serce.
Choroba zazwyczaj dotyczy tylko jednego lub dwóch stawów, a objawy z czasem stają się coraz rzadsze i mniej dotkliwe. W przypadku podejrzenia boreliozy ważne jest, aby uzyskać wczesną diagnozę i leczenie, jak również stałą opiekę medyczną. Spędzając czas na łonie natury, należy stosować środki odstraszające owady oraz ubierać odpowiednie ubrania (długie spodnie i rękawy), a w przypadku zaczerwienienia natychmiast skonsultować się z lekarzem.
NIEDOCZYNNOŚĆ TARCZYCY
jest wynikiem złego funkcjonowania tarczycy. Schorzenie to częściej występuje u kobiet (zwłaszcza powyżej 50. roku życia). Ryzyko zachorowania jest większe w przypadku, jeśli ktoś z rodziny już na nią chorował, jeśli dana osoba pali lub ma chorobę Hashimoto. U niektórych pacjentów może wystąpić ból i drętwienie stawów, zespół cieśni nadgarstka lub obrzęk niektórych stawów.
Najlepszą terapią w leczeniu niedoczynności tarczycy jest stosowanie hormonów zastępczych tarczycy. Środki przeciwbólowe, zdrowa dieta bez glutenu oraz zmiana stylu życia na bardziej aktywny również mogą pomóc.
FIBROMIALGIA
jest zaburzeniem, które powoduje chroniczny ból mięśni i tkanki łącznej włóknistej. Cierpi na nią ok. 3% populacji, przy czym kobiety są bardziej narażone na rozwój tego schorzenia. W 1992 r. zostało ono uznane przez WHO za chorobę. Częstymi objawami są: zmęczenie, bóle mięśni i stawów.
Epizody bólu mogą przychodzić i odchodzić, a ich przyczyną może być stres fizyczny lub emocjonalny. Kobiety w wieku od 40 do 75 lat, a także te z nadwagą są bardziej narażone na ryzyko zachorowania. Osoby cierpiące na reumatoidalne zapalenie stawów lub toczeń również znajdują się w grupie zagrożenia. Na razie nie ma lekarstwa na fibromialgię, jednak jej można złagodzić jej objawy. Terapia obejmuje przyjmowanie leki, ćwiczenia, pomoc psychologiczną oraz dostosowaną dietę.
